Zamek Królewski

Zamek Królewski dominuje w panoramie Budy i, obok budynku Parlamentu, jest jednym z najbardziej charakterystycznych zabytków Budapesztu. Zagmatwana historia miasta sprawiła jednak, że do naszych czasów niewiele zachowało się ze wcześniejszych rezydencji – średniowiecznej warowni Luksemburczyków i Andegawenów, renesansowego pałacu Macieja Korwina oraz barokowej rezydencji węgierskich palatynów, wzniesionej z polecenia cesarzowej Marii Teresy.

Zamek Królewski (węg. Budavári Palota) wznosi się w południowej części Wzgórza Zamkowego (węg. Várhegy). Pierwsza warownia została w tym miejscu zbudowana prawdopodobnie w poł. XIV w., za czasów panowania Ludwika I Wielkiego, zwanego w Polsce Węgierskim. Jednak za swoją siedzibę obrał sobie Zamek Budziński dopiero król Zygmunt Luksemburczyk. W II poł. XV w., za czasów panowania Macieja Korwina, zamek został przekształcony w piękny, renesansowy pałac. W owym czasie pałac był jednak czymś więcej niż tylko siedzibą węgierskiego władcy – to właśnie tutaj, pod okiem Macieja Korwina i jego żony Beatrycze, pracowały wybitne umysły epoki renesansu i tworzyli najlepsi w państwie artyści. Pałac w Budzie znany był wtedy jako jeden z najprężniejszych ośrodków nauki i sztuki w Europie. Niedługo jednak trwały złote lata pałacu, już bowiem w poł. XVI w., po zajęciu Budy i Pesztu przez wojska tureckie, Budzińskie Wzgórza opuścili węgierscy arystokraci, a w ślad za swoimi mecenasami wyjechali także uczeni, pisarze i artyści. W 1578 r. pałac Korwina został niemal doszczętnie zniszczony wskutek wybuchu.

Po odbiciu Budy i Pesztu przez wojska ligi chrześcijańskiej z końcem XVII w., ruiny Zamku Budzińskiego bardziej straszyły, niż przyciągały uwagę węgierskiego i austriackiego możnowładztwa. Dopiero cesarz Karol VI Habsburg i jego córka Maria Teresa przywrócili blask dzisiejszemu Wzgórzu Zamkowemu, budując na jego południowym krańcu barokową rezydencję. Nowy pałac stał się wkrótce siedzibą węgierskiego wicekróla. I ta budowla jednak nie dotrwała do naszych czasów, została ona bowiem poważnie uszkodzona w czasie II wojny światowej. I choć pałac Marii Teresy został odbudowany, to rekonstrukcja nie była wierna oryginałowi. Nowe, komunistyczne władze, nakazały pominąć wiele, charakterystycznych dla poprzedniej budowli elementów architektonicznych i elementów wystroju. W efekcie na Wzgórzu Zamkowym wzniesiony został pałac monumentalny, ale o uproszczonej formie.

Dziś we wnętrzach pałacowych znajdują się dwa duże muzea i biblioteka. W skrzydle południowym umieszczone zostało Muzeum Historii Budapesztu, w skrzydle zachodnim – Biblioteka Narodowa im. Széchenyi’ego, natomiast w skrzydłach wschodnim i północnym znalazły się wystawy Węgierskiej Galerii Narodowej. Muzeum Historii Budapesztu prezentuje historię stolicy Węgier od czasów najdawniejszych do czasów współczesnych, a można tu zobaczyć m.in. odkopane detale architektoniczne i elementy wyposażenia z czasów Luksemburczyków, Hunyadych czy Habsburgów. Na szczególną uwagę w tej części zasługuje Wielka Sala z oryginalnym sklepieniem z czasów panowania Zygmunta Luksemburczyka, a także gotycka kaplica zamkowa i Sala Renesansowa, z częściowo oryginalnym stropem kasetonowym. W Węgierskiej Galerii Narodowej prezentowane są natomiast dzieła sztuki węgierskiej od średniowiecza po czasy współczesne, w tym piękne gotyckie ołtarze, barokowe posagi świętych, zdobiące w przeszłości pałace arystokratów czy też dzieła XVIII – wiecznego portrecisty Ádám Mányoki’ego.

Na szczególną uwagę zasługują wreszcie dziedzińce zamkowe. Tuż przed wejściem do Galerii Narodowej wznosi się okazały pomnik księcia Eugeniusza Sabaudzkiego – generała austriackiego, który dowodził wojskami ligi chrześcijańskiej w trakcie wyzwalania Budapesztu spod władzy Turków. W zachodniej części kompleksu zamkowego znajduje się też fontanna z posągiem Macieja Korwina, a także posąg cikosza – żołnierza-jeźdźcy ze stepów Wielkiej Niziny Węgierskiej.